БЕШКАЗА АЙМАҒЫНДАҒЫ ТҮЙЕ АСЫРУ ЖӘНЕ ТҮЙЕ МӘДЕНИЕТІ

Аңдатпа

Түрік мәдениетінің негізгі элементтерінің бірі көшпелі өмір кешеннен 
бүгінге дейін созылған өмір салты. Белгілі бір қашықтықтағы жайлаулар мен 
қыстауларды мекендеген көшпелі түркілер тарихтың әртүрлі кезеңдерінде түрлі 
жануарларды қолға үйреткен. Түйелерді қолға үйретуге қатысты алғашқы шаралар б.з.б. 
Өзбекстан территориясында 4000 жылдары болған. Осы дамудан кейін түйелердің қиын 
жағдайларға төтеп беруі, ауыр жүктерді тасымалдауға пайдалылығы, аштық пен шөлге 
төзімділігі, таңдаусыз қоректенуінен түйе шаруашылығының барлық Түркістан 
географиясына тарала бастады. Түйе әлеуметтік өмірде алған орнымен уақыт өте 
мифологиялық және мәдени мағынаға ие жануарға айналды. Ежелгі түрік халықтарының 
дінінде түйелер құдайлар көлік, күш нышаны деген түсінікте қабылдаған. Исламды 
қабылдағаннан кейін түйе пайғамбардың мінетін малы болғандықтан түркілер арасында 
одан да қымбаттады. Түріктер түйелерін өздері қоныс аударған жаңа географияларға 
апарып, одан пайда көрген. Осындай географиялардың бірі Анадолы жеріндегі Бешқаза 
аймағындағы түйе шаруашылығының алғашқы іздері б.з.б. 12-13 ғасырлардан басталады.
Географияның таулы құрылымы мен Түркістаннан бері жалғасып келе жатқан 
көшпелі өмірмен түйе Бешказа аймағында негізгі эконмика құралына айналды. 
Тұрмыстың маңызына айналған түйе жануарына қатысты түрік халықтары арасында
әртүрлі халықтық наным-сенім, ауызша мәдениет бұйымдары, әдет-ғұрыптар заман 
ағымымен дамыды. 
Біздің зерттеуімізде Бешқаза аймағындағы түйе шаруашылығының тарихи 
бастаулары және түйеге қатысты мәдени элементтер жазба деректер мен дереккөздерден 
алынған тұжырымдар негізінде қарастырылады.