Митохондриялар, митоМИР, радиация және жасқа байланысты аурулар арасындағыөзара әрекеттесу: зерттеу перспективалары

Аңдатпа

Қартаю – бұл күрделі биологиялық процесс, ол жасушалардың, тіндердің және мүшелердің қызметінің біртіндеп төмендеуімен сипатталады, бұл жүрек-қан тамырлары аурулары, нейродегенеративті бұзылыстар және метаболикалық синдромдар сияқты жасқа байланысты аурулардың дамуына ықпал етеді. Қоршаған орта факторларының ішінде қартаюға әсер ететін иондаушы радиация жасқа байланысты өзгерістердің маңызды катализаторы ретінде ерекшеленеді. Алайда, радиацияның қартаюды жеделдету механизмдері әлі де толық зерттелмеген.
Қазіргі зерттеулер радиацияның қартаюға әсерін іске асыруда митохондрия мен микроРНҚ (миРНҚ), әсіресе митомиРНҚ маңызды рөл атқаратынына назар аударады. Клетканың негізгі энергия көзі болып табылатын митохондриялар метаболикалық теңгерімді қолдау және жасушалық күйзелістерге жауап беру үшін өте маңызды. Радиация миРНҚ экспрессиясының профильдерін өзгертіп, митохондриялық динамиканы, биогенезді және митофагияны бұза алады. Сонымен қатар, иондаушы радиация митохондриялық ДНҚ мен мРНҚ-ны тікелей зақымдап, митохондриялардың дисфункциясын күшейтеді. Бұл өзгерістер қартаюды жеделдетіп қана қоймай, жасқа байланысты аурулардың даму қаупін арттырады.
Альцгеймер ауруы, қант диабеті және онкологиялық аурулар сияқты жасқа байланысты
патологиялар митохондрия жұмысының бұзылуымен тығыз байланысты. Радиация бұл аурулардың
дамуын күшейтеді, тотығу күйзелісін арттырады, қабыну процестерін белсендіреді және
митохондрия сапасын бақылау жүйелерін бұзады. Бұл жағдайда өзгерген митомиРНҚ екі жақты рөл атқарады: олар зақымдануды реттейтін факторлар ретінде және радиацияның қартаю мен
аурулардың өршуіне әсерін көрсететін әлеуетті биомаркерлер ретінде әрекет етеді. Бұл шолуда радиация, миРНҚ, митохондрия және жасқа байланысты аурулар арасындағы байланыстар туралы өзекті мәліметтер ұсынылған. Радиацияның миРНҚ экспрессиясына,
митохондрия жағдайына және олардың жүйелі қартаюдағы рөліне қалай әсер ететіні қарастырылады. Бұл күрделі өзара әрекеттесулерді түсіну молекулалық нысандарды іздеу және радиациядан туындаған зиянды азайту бойынша инновациялық тәсілдерді әзірлеу үшін өте
маңызды. Болашақта негізгі митомиРНҚ-ға мақсатты әсер ету немесе митохондрияның
тұрақтылығын арттыру радиацияның қартаюға және жасқа байланысты ауруларға әсерін
төмендетуге арналған тиімді стратегиялардың негізі бола алады, бұл зардап шеккен халық
топтарының денсаулығы мен өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.